De wasbeer
in Nederland

Sinds 3 augustus 2016 geldt EU-exotenverordening 1143/2014 voor een aantal schadelijke exotische planten en dieren – Invasive Alien Species (IAS) genoemd. Voor iedere soort op deze lijst is uitgebreid onderzoek gedaan naar met name de schadelijkheid. Eén van de zoogdieren op deze lijst – de zogenoemde Unielijst – is de wasbeer (Procyon lotor). Nederland is als EU-lidstaat wettelijk verplicht deze invasieve exoten permanent te verwijderen uit de natuur. Dit om te voorkomen dat de wasbeer zich hier vestigt en schade toebrengt aan inheemse soorten. In Nederland zijn provincies verplicht die bestrijding te organiseren. Op welke manier ze dat doen mogen ze zelf bepalen. AAP vreest dat die versplintering niet bijdraagt aan een effectieve aanpak en is voorstander van een (inter)nationaal beleid voor invasieve exoten. Maar zo lang dat niet zo is, dringen we er bij de provincies aan op een zo diervriendelijk mogelijk beleid en bieden we opvang aan. Accepteren dat wasberen ongehinderd rondlopen is tegen de wet en het schrappen van de wasbeer uit de EU-exotenverordening is geen realistische optie.

Dat is een morele kwestie. AAP vindt het niet juist om gezonde dieren te doden die er niets aan kunnen doen dat ze in Europa zijn uitgezet. Daarom bieden we opvang en proberen we de dieren te herplaatsen. Dierentuinen zijn, in tegenstelling tot de meeste particuliere houders, prima in staat om goede omstandigheden te bieden voor wasberen. Ze zijn heel inventief, passen zich razendsnel aan en kunnen een goed leven hebben in een dierentuin. Als een leven in het wild niet kan, dan vinden wij dit het beste alternatief. Deze oplossing sluit ook goed aan op de exotenverordening, die stelt dat de dieren alle vermijdbare pijn, spanning en leed bespaard moet blijven bij het bestrijden.

Wanneer provincies kiezen voor een diervriendelijke aanpak en op die manier invulling geven aan verplicht beleid, is het niet meer dan redelijk dat de kosten van AAP (deels) vergoed worden. We zijn op dat moment partner van de provinciale overheid en voeren dan beleid uit. De doorberekende kosten zijn onze netto kosten voor sterilisatie, ontwormen, overige medische behandelingen en controles tijdens de quarantaineperiode en 30 dagen verzorging op de zoogdierenafdeling. De meeste wasberen blijven langer bij AAP. Die extra kosten worden gedekt door onze donateurs. Kortom; de vergoeding van provincies is per saldo niet kostendekkend. Laat staan dat we er geld aan overhouden.

In Duitsland is de wasbeer al officieel gevestigd en daarom valt het land in een andere categorie dan Nederland. Het is niet meer reëel dat al die dieren verwijderd kunnen worden, maar Duitsland is wel verplicht om ervoor te zorgen dat de dieren zich niet verspreiden naar andere EU-lidstaten, zoals Nederland (zie Art. 19 IAS-Verordening). De risicobeoordeling en aanpak is dus per land verschillend. De wasbeer vormt in veel gebieden een bedreiging voor waardevolle inheemse soorten, denk in Nederland aan beschermde weidevogels en grondbroeders. AAP steunt daarom het beleid om te voorkomen dat wasberen zich hier vestigen, maar ziet het ook als haar taak te pleiten voor een diervriendelijk alternatief voor afschot.

Dat klopt, ook al is dat vooralsnog niet aan de orde. In Limburg is de Zoogdiervereniging sinds oktober 2019 bezig om wasberen te vangen in het wild en tot nu toe worden er nog geen tien per maand weggevangen. In dit tempo kan AAP de toestroom prima aan. Zolang er ruimte is bij AAP en bij herplaatspartners, is er geen reden om te stoppen met deze aanpak tot kleine lokale populaties verwijderd zijn. In Gelderland gaat het naar schatting nu nog om een tiental wasberen, die zouden zonder problemen opgevangen kunnen worden. Uit onderzoek blijkt dat de tot nu toe in Limburg weggevangen dieren niet verwant zijn aan de Duitse populatie. Er is dus nog geen sprake van ‘dweilen met de kraan open’ en geen noodzaak om dieronvriendelijke bestrijdingsmiddelen in te zetten tegen de wasberen in Nederland.

Wanneer er geen sprake meer is van kleine, lokale groepjes wasberen maar van een groeiende populatie die zich vanuit omringende landen ook in Nederland vestigt, is opvang in de huidige vorm niet meer toereikend. Maar ook al volstaat opvang en herplaatsing niet meer, is AAP nog steeds tegen afschot. In Duitsland, waar in 2020 meer dan 200.000 wasberen werden afgeschoten, groeit de populatie jaarlijks met 15-20% en blijkt de populatie onbeheersbaar. Ook gaat er bij bejaging veel mis en kunnen per ongeluk andere dieren (zoals dassen) gedood worden. Of worden dieren slechts verwond met alle leed van dien. AAP hoopt op een doorbraak op het terrein van praktisch toepasbare contraceptie, waarnaar wereldwijd veel onderzoek wordt gedaan. Een ideale oplossing ligt op dit moment echter -nog- niet op de plank.