Hoe zat het ook alweer met die guitige kleine beren die af en toe opduiken in de Nederlandse natuur én in het nieuws? In augustus 2016 zijn wasberen tot invasieve exoten verklaard en moeten daarom, volgens de letter van de Europese regelgeving, ‘verwijderd worden uit de natuur’. Althans, in landen waar wasberen zich nog niet hebben gevestigd. Nederland wordt gezien als zo’n land. De afgelopen jaren werd slechts hier en daar een enkele wasbeer gespot. Alleen in Limburg scharrelden wat heuse groepjes rond. Zonder aanpak zouden die gestaag groeien – met alle bijbehorende risico’s voor mensen en inheemse dieren. Hóe de wasberen uit de natuur verwijderd moeten worden, mogen provincies zelf bepalen. Veel debat, beleid of ethiek komt daar helaas niet aan te pas. Afschieten, klinkt het sinds 2016 unaniem uit provinciehuizen.
Toen het aantal waarnemingen van wasberen in Limburg na 2016 verder opliep, zag het provinciebestuur ook geen andere oplossing dan schieten. Omdat we bij AAP het vermoeden hadden dat de geschatte 50 tot 100 wasberen een zelfstandige groep vormden, konden we daar niet mee leven. Bijna 28.000 mensen tekenden in 2019 onze petitie voor een diervriendelijke aanpak, waarna Provincie Limburg het roer omgooide. Er werd een projectgroep in het leven geroepen zodat Limburgse wasberen gevangen konden worden. Na de verplichte quarantaine bij AAP zouden we ze herplaatsen in dierenparken waar ze graag geziene dieren zijn. We waren ervan overtuigd dat deze wasberen geen voorhoede vormden van uitdijende populaties in onze buurlanden en wilden graag het verschil maken voor deze onschuldige dieren. De kleine beren kunnen er immers niets aan doen dat ze in de jaren ‘30 naar Europa zijn gehaald voor de lol van een paar jagers.
Toen het aantal waarnemingen van wasberen in Limburg na 2016 verder opliep, zag het provinciebestuur ook geen andere oplossing dan schieten. Omdat we bij AAP het vermoeden hadden dat de geschatte 50 tot 100 wasberen een zelfstandige groep vormden, konden we daar niet mee leven. Bijna 28.000 mensen tekenden in 2019 onze petitie voor een diervriendelijke aanpak, waarna Provincie Limburg het roer omgooide. Er werd een projectgroep in het leven geroepen zodat Limburgse wasberen gevangen konden worden. Na de verplichte quarantaine bij AAP zouden we ze herplaatsen in dierenparken waar ze graag geziene dieren zijn. We waren ervan overtuigd dat deze wasberen geen voorhoede vormden van uitdijende populaties in onze buurlanden en wilden graag het verschil maken voor deze onschuldige dieren. De kleine beren kunnen er immers niets aan doen dat ze in de jaren ‘30 naar Europa zijn gehaald voor de lol van een paar jagers.
Niet uit Duitsland
Tijdens het eerste Limburgse vangproject, van oktober 2019 tot maart 2021, zijn 46 wasberen uit het wild weggehaald en bij AAP opgevangen. Na het evaluatierapport besloot Provincie Limburg het advies van de projectgroep te volgen en het project voort te zetten. De aanpak werkte en DNA-onderzoek van Wageningen University & Research bevestigde ons vermoeden: de Limburgse wasberen zijn niet verwant aan populaties in andere EU-lidstaten. Slechts een klein aantal dieren kon gekoppeld worden aan de populatie in Wallonië. Niet uit Duitsland dus, wat vaak is beweerd.Onbeheersbaar
In oktober 2021, na de zomervangstop, mochten de projectpartners van start om ook de resterende wasberen weg te vangen. Hun aantal werd geschat op 17 tot 36 dieren, met name rond Sittard en Maastricht. AAP bood zich wederom aan als opvangpartner, ondanks de lange wachtlijst voor een plekje in ons Almeerse opvangcentrum. We hebben ons ingespannen om de lokale groep van maximaal 100 dieren op te vangen en dat hebben we gedaan. Dit project stond immers los van de problematiek dat grote populaties wasberen in aangrenzende EU-lidstaten onbeheersbaar blijken en hun habitat steeds dichter naar onze grens groeit. AAP heeft herhaaldelijk aangegeven dat dat een Europees probleem is wat niet door individuele provincies en NGO’s opgelost kan worden. Bovendien is opvang en herplaatsing geen duurzame oplossing voor de aantallen die in de toekomst vanuit buurlanden de grens over gaan scharrelen. Dat zou dweilen met de kraan open zijn; iets wat haaks staat op de filosofie van AAP. (Lees verder onder de foto)
Europese uitdaging
Begin april 2022, toen de vangstop inging omdat we jongen niet van hun moeder willen scheiden, bereikten we onze grens. Niet minder dan 50 wasberen kwamen sinds oktober ’21 naar AAP, wat het totaal op bijna 100 brengt. Verblijven zitten vol en het herplaatsen van wasberen is buitengewoon moeilijk vanwege de strikte regelgeving rondom invasieve exoten. We kunnen het dierenwelzijn niet meer garanderen als er nog meer wasberen komen en dat is geen optie natuurlijk. Uit nieuw DNA-onderzoek zal blijken of meer en meer wasberen die nu nog vrij rondlopen verwant zijn aan andere populaties. Ook kan het om één en dezelfde groep gaan: een van de leefgebieden ligt zowel in Duits- als in Nederlands grondgebied. Zolang maar aan één kant van de grens gevangen wordt, is het wegvangen van de hele groep onbegonnen werk. Deze dieren zijn deel van de Europese uitdaging om verdere verspreiding van de wasbeer tegen te gaan.Vrij spel
AAP heeft daar geen oplossing voor klaarliggen. Onze missie is het stoppen van dierenleed onder exotische dieren in Europa. We wilden de Limburgse wasberen de kogel besparen en dat hebben we – geholpen door onze trouwe donateurs – kunnen doen. Tijdens het wasberenproject hebben we veel meningen aangehoord. Van ‘Lekker laten lopen’ tot ‘gevangenschap is geen leven, dan beter doodmaken’, vaak zonder rekening te houden met de geldende regelgeving. Dat de wasbeer invasief en wellicht ook schadelijk is, kunnen wij niet ontkennen. Maar wat de aanpak voor deze invasieve exoot moet zijn, willen we als AAP bij de deskundigen en autoriteiten leggen waar de vraag thuishoort. Nu doorgaan met wasberen opvangen zou het proces om tot een duurzame aanpak te komen nog verder uitstellen.Verantwoordelijkheid nemen
Drie jaar lang heeft AAP de nek uitgestoken voor de Limburgse wasberen. En duikt er ergens in Nederland eentje op (zoals in een boom in Vught), dan staan we altijd klaar. Maar onze opdracht in Limburg is klaar: doorgaan met opvang is niet verantwoord. We willen zoveel mogelijk exotische dieren in nood een betere toekomst bieden. Wasberen blijven opvangen brengt die missie in gevaar en draagt niet bij aan een duurzame oplossing. Dus herhalen we ons pleidooi aan betrokken overheden: wacht niet langer en denk nu na over duurzame, diervriendelijke en effectieve methoden om de wasbeer in toom te houden. Laat de verantwoordelijkheid niet alleen bij provincies liggen en zorg voor een Europese aanpak. Het lot van wasberen mag immers niet afhangen van de EU-lidstaat of provincie waar ze -door menselijk toedoen- rondlopen. Het is hoog tijd om daar verantwoordelijkheid voor te nemen zonder het slachtoffer te straffen.
