Serval

(Leptailurus serval)

Leefgebied en habitat

De serval is een Afrikaanse katachtige die van nature voorkomt ten zuiden van de Sahara. Ook zijn er kleine populaties servals te vinden in het Atlasgebergte, Algerije, Marokko, Ethiopië en Tanzania. De dieren leven op uitgestrekte savannes en in open graslanden, maar worden ook gezien langs bosranden, in rietvelden en in de buurt van water.

Uiterlijk

Volwassen servals hebben een schouderhoogte van ongeveer 60 centimeter. De dieren zien er sierlijk uit: ze hebben een slank postuur, lange poten en grote oren. Hun goudkleurige vacht is bezaaid met zwarte stippen en strepen. Daarnaast hebben servals witte aftekeningen op hun borst, buik en kop. De achterkant van hun oren is zwart met in het midden een witte streep. Verder hebben de dieren een lange staart, een kleine kop en beschikken ze over scherpe tanden en klauwen.

Door zijn elegante uiterlijk is de serval helaas een populair huisdier. En dat terwijl deze exotische katachtige daar helemaal niet geschikt voor is. Veel van hen komen uiteindelijk in de opvang bij AAP terecht, bijvoorbeeld omdat ze hun eigenaar hebben gebeten.

Wist je dat?

Servals relatief gezien de langste poten van alle katachtigen hebben?
Ook hebben ze erg grote oren

Lengte lichaam 59 - 92 cm,
staart 20 - 38 cm
Gewicht 9 - 18 kg
Leeftijd In het wild gemiddeld 10 jaar, in gevangenschap gemiddeld 22 jaar
Leefgebied Ten zuiden van de Sahara, het Atlasgebergte, Algerije, Marokko en Ethiopië
Habitat Voornamelijk graslanden,
savannes en rietvelden

Voortplanting

Servals leven solitair en brengen het grootste van hun leven in hun eentje door. Als het tijd is om te paren, zoeken de dieren elkaar op. Hoewel servals geen specifiek paringsseizoen hebben, vinden de meeste paringen in het voorjaar plaats. De vruchtbare periode van een vrouwelijke serval duurt soms maar één dag. Als een vrouwtje merkt dat deze dag eraan komt, zoekt ze het mannetje op. Ze achtervolgt hem net zo lang totdat het juiste moment om te paren is aangebroken.

Na een dracht van ongeveer 65-75 dagen, worden er gemiddeld 1 tot 3 kittens geboren. Bij hun geboorte wegen ze ongeveer 250 gram, maar in de eerste 11 dagen verdubbelt hun gewicht. De kittens blijven bij hun moeder totdat ze ongeveer 1 jaar zijn. Daarna moeten ze op zoek naar een eigen territorium. Zodra ze anderhalf tot twee jaar oud zijn, bereiken ze hun vruchtbare leeftijd.

Voedsel

Servals zijn echte carnivoren. Hun dieet bestaat voornamelijk uit kleine zoogdieren, zoals muizen en ratten. Ook staan er af en toe vogels, kikkers en insecten op het menu. Zodra het schemert, gaan de dieren op jacht. Ze gebruiken hun neus en oren om hun prooi te lokaliseren, sluipen er zachtjes naartoe, en vangen hem met een grote sprong. Sommige servals spelen met hun prooi voordat ze hem opeten. Dit gedrag komt met name bij kittens voor.

Gedrag en levenswijze

Servals zijn solitaire dieren. Zowel mannetjes als vrouwtjes hebben een eigen territorium van gemiddeld 11,5 vierkante kilometer. De dieren markeren hun territorium door te sproeien met urine, of door met de geurklieren aan de zijkanten van hun kop langs bosjes te wrijven. Ook gebruiken ze hun uitwerpselen om hun terrein af te bakenen. Hoewel de dieren dus niet sociaal zijn, trekken servals die elkaar tegenkomen soms een tijdje met elkaar op tijdens de paringstijd. Daarna scheiden hun wegen weer. Als de dieren niet aan het jagen zijn, brengen ze hun tijd vooral rustend door.

Serval als huisdier

❌ Niet geschikt om als huisdier te houden.

Met hun scherpe tanden en klauwen kunnen ze de mens ernstige letselschade toebrengen. Ook kunnen ze ziektes bij zich dragen die gevaarlijk zijn voor mensen. Bovendien hebben deze roofdieren veel ruimte nodig om hun natuurlijke gedrag te kunnen vertonen, zoals het zoeken naar voedsel en het verdedigen van hun territorium.

Risico’s voor mensen

Zoönosen
Bij de serval zijn hoog-risico zoönotische ziekteverwekkers aangetoond, zoals Leptospira spp. en het rabiësvirus.

Letselschade
De serval weegt 7 – 13,5 kg en beschikt over scherpe snijtanden en klauwen. Servals in gevangenschap vallen aan zonder duidelijke aanleiding en kunnen mensen ernstig letsel toebrengen. Gezien hun grootte, bouw en hun gedrag kunnen servals zeer ernstig letsel bij de mens veroorzaken.

Risico’s voor dieren

Voedselopname
Servals moeten dagelijks langdurig kunnen foerageren (naar voedsel kunnen zoeken). Als dit niet voldoende tot uiting kan komen, is er gevaar voor het ontstaan van stereotiep of beschadigend gedrag.

Ruimtegebruik / veiligheid
Servals hebben in de natuur een groot territorium en vertonen territoriaal patrouilleer- en markeergedrag. Als de dieren hier geen mogelijkheid toe hebben, kan dit tot gedragsproblemen leiden. De dieren gebruiken een afgezonderde nestplaats. Bij het ontbreken hiervan bestaat onder andere de kans dat de jongen overlijden.

Thermoregulatie
De serval is aangepast aan een tropisch en subtropisch klimaat.

Sociaal gedrag
In deze risicocategorie zijn geen risicofactoren van toepassing.

Deze criteria zijn gebaseerd op de Nederlandse positieflijst voor huisdieren.

Positieflijst

AAP heeft jarenlang gepleit voor de invoering van een positieflijst om het bezit van ongeschikte exotische huisdieren tegen te gaan. Op zo’n lijst (in Nederland de ‘huis- en hobbydierenlijst’ genoemd) staan diersoorten die veilig en geschikt zijn bevonden door onafhankelijke experts om als huis- of hobbydier te houden. Alle diersoorten die níet op de lijst staan, zijn daarmee automatisch níet meer toegestaan.

De serval staat (o.a.) in Nederland niet op de positieflijst voor zoogdieren, dus sinds 1 juli 2024 is het niet meer toegestaan om als particulier een serval te houden. Tenzij de serval vóór 1 juli 2024 al in Nederland gehouden werd, dan valt deze onder het overgangsrecht. Deze serval mag tot aan de natuurlijke dood bij de eigenaar blijven, maar ook worden doorgegeven of verkocht. Er mag echter niet meer mee worden gefokt. AAP is heel blij met deze lijst, want zo wordt heel veel dierenleed voorkomen!