Wetgeving en beleid

In elk EU-land is een verbod op wilde dieren in circussen belangrijk, omdat daarmee heel veel dierenleed wordt voorkomen en ook de publieke veiligheid wordt beschermd. Een aantal EU-landen, waaronder Duitsland, heeft nog geen verbod. Het is heel belangrijk dat ook Duitsland dit verbod instelt, want de circus-industrie is daar groot. Er zijn 75 Duitse circussen actief met meer dan 150 wilde dieren, en ook andere Europese circussen met wilde dieren zijn nog altijd welkom om op te treden in Duitsland. Ook gebeuren veruit de meeste incidenten met wilde circusdieren in Duitsland. Tussen 1995 en 2019 werden daar maar liefst 202 incidenten gerapporteerd, waarbij 437 wilde circusdieren betrokken waren. Daarnaast is Duitsland een gewichtig land binnen de Europese Unie. Met hun steun voor het verbod kunnen we ook makkelijker ons einddoel te bereiken: een EU-verbod op wilde dieren in circussen.

Naast onze inzet om het gebruik van wilde dieren in circussen in heel Europa te beëindigen, spreken we ons ook uit tegen het gebruik van wilde dieren in andere vormen van entertainment, zoals in films, tv-programma’s, commercials en op sociale media. Zo roepen we tv-zenders op om geen gebruik te maken van wilde dieren en spreken we BN’ers erop aan wanneer zij met een wild dier op de foto gaan. Ook organiseren we elke zomer samen met World Animal Protection en Stichting SPOTS een ‘diervriendelijk op reis’ campagne. Daarmee maken we reizigers bewust van het leed dat schuilgaat achter toeristische attracties met wilde dieren en roepen we hen op hier extra alert op te zijn.

Van de dieren die wereldwijd worden verhandeld voor hun lichaamsdelen, is het schubdier de meest illegaal verhandelde diersoort. In de afgelopen tien jaar zijn er naar schatting 1 miljoen schubdieren gestroopt voor de illegale handel in hun schubben en lichaamsonderdelen. Ook worden er in Europa nog altijd levende, met uitsterven bedreigde zoogdieren illegaal verhandeld en in beslag genomen. Denk bijvoorbeeld aan berberapen, witoorpenseelaapjes, tijgers, caracals of poema’s. Het is heel lastig om exacte aantallen illegaal verhandelde levende dieren te geven. Dit is omdat de officiële cijfers van inbeslagnames in bestaande databases niet altijd volledig of correct zijn ingevoerd, en omdat het heel waarschijnlijk is dat niet alle illegaal verhandelde dieren daadwerkelijk opgespoord en inbeslaggenomen worden.

De berberaap, die met uitsterven wordt bedreigd, was jarenlang het meest in beslaggenomen zoogdier in de EU en ook de illegaal verhandelde diersoort die we het meest terugzagen in de opvang bij AAP. Door o.a. deze illegale handel, nam het aantal berberapen in het wild drastisch af. Er leven nog minder dan 10.000 berberapen in het wild, terwijl dat er in 1977 nog zo’n 23.000 waren. Gelukkig is het in 2016 gelukt om de berberaap de hoogst mogelijke beschermingsstatus te geven binnen het CITES-verdrag dat de internationale handel in bedreigde dier- en plantensoorten reguleert. Sindsdien werken we binnen het Born to be Wild project aan het bestendigen van de handhaving tegen de illegale handel in deze dieren. Dit doen we o.a. door anti-stroperij-patrouilles te organiseren in Ifrane National Park, waar de laatste wilde berberapen leven en door handhavingsautoriteiten te trainen.

In de Nederlandse wet staat (al sinds 1992) dat alleen diersoorten die op de positieflijst staan als huisdier gehouden mogen worden. Alleen moest de daadwerkelijke lijst nog ontwikkeld worden. In 2015 trad de positieflijst met toegestane zoogdiersoorten voor het eerst in werking, maar in 2017 oordeelde het College van Beroep voor het bedrijfsleven dat deze lijst onvoldoende onafhankelijk, transparant, verifieerbaar en deskundig tot stand was gekomen. Deze kon dus niet meer worden gebruikt. Hierbij lag het probleem niet bij de positieflijst als instrument, dat al eerder door het Europese Hof van Justitie als rechtsgeldig was verklaard, maar bij de manier waarop de totstandkomingsprocedure was ingericht. Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit werkt daarom sinds 2017 aan een nieuwe positieflijst voor zoogdieren, volgens een volledig onafhankelijke totstandkomingsprocedure en met een geheel nieuwe beoordelingssystematiek. Dit proces bevindt zich momenteel in de afrondende fase. We verwachten dat deze nieuwe positieflijst in 2022 in werking zal treden.

De regelgeving over welke diersoorten als huisdier verhandeld of gehouden mogen worden is in elk EU-land enorm verschillend. Zo is het in Nederland bijvoorbeeld verboden om leeuwen of apen als huisdier te houden, terwijl je deze dieren in Duitsland met houderijvoorschriften gewoon mag houden. EU-landen met een positieflijst staan alleen de diersoorten toe die veilig en geschikt zijn om als huisdier te houden, wat heel effectief, efficiënt en transparant is. Maar de meeste EU-landen werken nog altijd met negatieflijsten, waarop slechts een aantal verboden diersoorten staan en alle andere dieren vrij verhandeld en gehouden mogen worden. Deze lijsten verschillen van land tot land en werken alleen reactief, niet preventief. Nederland werkt momenteel aan een positieflijst met toegestane zoogdiersoorten. Totdat die lijst in werking treedt, zijn vrijwel alle zoogdieren nog toegestaan om als huisdier te houden. Wel geldt er een meldingsplicht voor het houden van exotische zoogdieren die nog niet op de lijst van kenbaar in Nederland gehouden zoogdiersoorten staan. Een aantal zoogdiersoorten zijn in Nederland al verboden op grond van bestaande natuurbeschermingswetgeving. Dit zijn bijvoorbeeld alle primatensoorten, wilde katachtigen, en invasieve uitheemse diersoorten, zoals wasberen, wasbeerhonden en Pallas’ eekhoorns. Voor een volledige lijst met verboden diersoorten zie ‘Andere dieren te koop’.

Bij dierenwelzijnsovertredingen hebben handhavingsautoriteiten verschillende bestuursrechtelijke en strafrechtelijke mogelijkheden. In de meeste gevallen wordt bestuursrechtelijk gehandhaafd. Denk bijvoorbeeld aan een schriftelijke waarschuwing, een bestuurlijke boete, of het in bewaring nemen van het dier. Er is ook de mogelijkheid tot het toepassen van strafrechtelijke sancties. Zo kan de Officier van Justitie bijvoorbeeld beslissen tot inbeslagname van een dier of kan de strafrechter een houdverbod opleggen. Welke maatregel wordt toegepast, is afhankelijk van de feiten en de omstandigheden van het geval.
Ook bij illegaal bezit van een wild dier (overtreding van de Wet natuurbescherming) kan zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden gehandhaafd worden. Ook hier geldt dat de toegepaste maatregel afhangt van de feiten en omstandigheden van het geval. Dit zijn keuzes die door handhavingsautoriteiten worden gemaakt en waar we als AAP geen invloed op hebben. AAP treedt op als oplossingspartner door opvang te bieden aan dieren die door handhavingsautoriteiten in beslag zijn genomen.